Jazda konna

Na czym polega piramida ujeżdżeniowa?

jeździec jadący na koniu

Podstawy ujeżdżenia są nieodzowną częścią treningu każdego konia, nie tylko ujeżdżeniowego. Jeśli więc chcesz pracować nad sobą i nad swoim koniem w bardziej świadomy sposób, to na pewno w którymś momencie zetkniesz się z pojęciem piramidy ujeżdżeniowej.

W tym artykule wyjaśnię czym jest piramida ujeżdżeniowa i jakie jest jej zastosowanie w codziennym treningu. Dowiesz się również, na czym polegają jej poszczególne elementy i w jaki sposób ich zrozumienie i zastosowanie może Ci pomóc w lepszej komunikacji z Twoim wierzchowcem.

Czym jest piramida ujeżdżeniowa?

Pojęcie piramidy ujeżdżeniowej zwanej również skalą ujeżdżeniową lub skalą treningową (z ang. dressage pyramide lub dressage scale) zostało po raz pierwszy użyte już w latach 30. poprzedniego wieku. Początkowo był to zestaw zasad dla niemieckiej kawalerii spisany, aby upewnić się, że klasyczne metody treningu będą stosowane przez wszystkich jeźdźców w jednakowy sposób. Na tej podstawie już w latach 50. Amerykańska Federacja Ujeżdżenia opracowała zasady piramidy ujeżdżeniowej w takiej formie, w jakiej znamy ją teraz. Dzisiaj jest ona szeroko stosowana przez jeźdźców na całym świecie, którzy chcą, aby ich współpraca z koniem była harmonijna, a sam trening odbywał się w logiczny, przemyślany sposób. Jest to nieoceniona pomoc w treningu i weryfikacji jego efektów bez względu na to, czy mamy do czynienia z młodym koniem, czy też z wierzchowcem wyszkolonym na poziomie Grand Prix.

Piramida ujeżdżeniowa stanowi również punkt odniesienia dla sędziów ujeżdżeniowych, którzy oceniają stopień wyszkolenia konia podczas konkursów.

Elementy piramidy ujeżdżeniowej

Piramida ujeżdżeniowa składa się z sześciu elementów, z których ten znajdujący się na dole stanowi podstawę dla każdego kolejnego.

W skład piramidy wchodzą następujące pojęcia:

Rytm (takt) – podstawowy element treningu ujeżdżeniowego konia. Tego terminu używa się, aby opisać sekwencję kroków wykonywanych przez konia w każdym chodzie oraz ich regularność w przestrzeni i czasie. W momencie uzyskania odpowiedniego rytmu, ślady kopyt pozostawiane przez konia powinna dzielić taka sama odległość. Świadczy to o tym, że kroki są podobnej długości, a na wykonanie każdego kroku koń potrzebuje podobnego czasu (to właśnie nazywamy regularnością chodu). Na tym etapie skupiamy się na tym, aby koń poruszał się swobodnie i w optymalnym dla siebie, regularnym tempie (może być ono inne dla każdego wierzchowca). Tempa nie należy mylić z prędkością. Zwalnianie konia na siłę czy nadmierne „gnanie” nie pomoże nam w uzyskaniu odpowiedniego rytmu. Chodzi o to, aby ruch charakteryzował się energicznością i dążnością do przodu, adekwatną do stopnia wyszkolenia wierzchowca, a on sam poruszał się w równowadze.

Rozluźnienie – kolejny etap, który wraz z rytmem stanowi przepustkę do rozpoczęcia bardziej zaawansowanego treningu. Pod tym pojęciem kryją się dwie rzeczy, które współdziałają na siebie nawzajem w bardzo dużym stopniu. Mowa tu więc nie tylko o braku negatywnego napięcia mięśniowego, ale również o rozluźnieniu psychicznym u konia. Dzięki niemu koń przestaje walczyć z jeźdźcem i poddaje się działaniu jego pomocy. Koń rozluźniony porusza się w elastyczny sposób, szukając drogi w dół (opuszcza szyję oraz zad). W rozluźnieniu wierzchowiec wygina się swobodnie w zakrętach, bez utraty rytmu i przy zachowaniu normalnej prędkości oraz pozwala jeźdźcowi na skrócenie lub wydłużenie wykroku. Inne oznaki rozluźnienia to również:

  • falujący, giętki grzbiet
  • parskanie
  • zamknięty, lecz nie martwy pysk (koń ślini się, żuje wędzidło).

Kontakt – przejawem dobrego kontaktu jest to, że koń akceptuje wędzidło oraz nasze pomoce. Energia, którą koń wytwarza, poruszając się w poprawny, zrównoważony sposób (tzn. kiedy ‘motorem napędowym’ jest jego zad) powinna przepływać przez całe jego ciało i wracać do rąk jeźdźca poprzez wędzidło. Kontakt między wędzidłem a ręką jeźdźca powinien być elastyczny i podążający za ruchem konia. Dobrze ujeżdżony koń nie potrzebuje opierać się mocno na wędzidle i szukać w ten sposób równowagi. Do poprawnych reakcji potrzebny jest mu jedynie delikatny, stały kontaktu.

O akceptacji wędzidła świadczy to, że koń żuje je swobodnie i w efekcie się ślini. Jego język porusza się miękko pod wędzidłem bez nerwowych ruchów, zagryzania wędzidła czy też nadmiernie otwartego pyska. Przy takim kontakcie koń powinien reagować nawet na najbardziej subtelne ruchy ręki jeźdźca. Zwróć uwagę czy, aby skłonić Twojego konia do reakcji, wystarczy lekki ruch palców lub nadgarstka czy też musisz ciągnąć wodze całą ręką? W tym drugim przypadku nie może być mowy o prawidłowym kontakcie.

Impuls – impulsem nazywamy energię w ruchu konia i jego dążność do przodu, które powinny być widoczne, lecz jednocześnie w pełni kontrolowane przez jeźdźca w każdym momencie. Miarą impulsu są:

  • zaangażowanie zadu
  • rozluźnienie i giętkość grzbietu
  • samonośność
  • elastyczność ruchu

Impuls sprawia, że faza zawieszenia staje się bardziej widoczna w kłusie i w galopie. Z dodatkowym elementem zebrania, impuls pozwala na wykonanie chodów wyciągniętych.

Impulsu nie należy mylić z naturalnymi predyspozycjami ruchowymi konia. Oczywiście nie są one bez znaczenia w ujeżdżeniu, jednak impuls jest czymś, co można u konia wypracować umiejętnym treningiem, nawet jeśli nie dysponuje on powalającym ruchem.

Wyprostowanie – o koniu mówimy, że jest wyprostowany, kiedy zarówno w ruchu po linii prostej, jak i po łuku ślady tylnych nóg pozostają na tej samej linii co ślady przodu.

Naturalnie, każdy koń ma lepiej rozwiniętą prawą lub lewą stronę, na którą chętniej pracuje i która jest bardziej wygimnastykowana. Praca ujeżdżeniowa polega tutaj na zniwelowaniu różnicy między ‘gorszą’ i ‘lepszą’ stroną, co w praktyce oznacza więcej pracy gimnastycznej angażującej odpowiednio tą ‘gorszą’. Koń krzywy będzie obciążał nierównomiernie tylne kończyny oraz nie będzie mógł oprzeć się jednakowo na obydwu wodzach. Bez wyprostowania nie jest możliwe przejście do ostatniego etapu – zebrania

Zebranie – pojęcie zebrania odnosi się głównie do sytuacji, kiedy koń mocno angażuje zad, przez co obniża i zawęża ośrodek swojej siły nośnej. Efektem tego jest widoczna lekkość i uniesienie przodu. Szyja jest lekko uniesiona i wygięta, a cała górna linia sprawia wrażenie rozciągniętej i okrągłe (mówimy też wtedy o jeździe w ‘wyższym ustawieniu’). W zebraniu kroki stają się krótsze (zadnie nogi wkraczają mocno pod kłodę), lecz bardziej rytmiczne i pełne energii. Jeździec dysponuje ogromną ilością siły zarówno popychającej (od zadu), jak i nośnej wygenerowanej przez konia.

Prawdziwe zebranie możliwe jest do osiągnięcia tylko jako wypadkowa wszystkich poprzednich elementów.

Jak stosować piramidę ujeżdżeniową w treningu?

Dzięki piramidzie ujeżdżeniowej możesz w jasny sposób zweryfikować, na jakim etapie jest Twój trening ujeżdżeniowy oraz jak przebiega jego progres. Dzięki zrozumieniu i zastosowaniu piramidy Twoje treningi staną się bardziej produktywne.

Chociaż każdy element piramidy jest niezbędny w prawidłowym treningu konia, a ich kolejność nie jest przypadkowa, to jednak należy pamiętać, że w dużym stopniu przenikają się one nawzajem. Oznacza to, że nie musisz opanować poprzedniego elementu do absolutnej perfekcji, zanim przejdziesz do kolejnego, lecz możesz pracować nad nimi równocześnie. Jako rezultat drogi w górę piramidy elementy z jej podstawy również będą się poprawiać (np. polepszając impuls kroki stają się bardziej rytmiczne).

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *